Schijn bedriegt
Onder het motto 'Laten we weer eens een open deur intrappen' bij deze de volgende: schijn bedriegt. Dat kan niet verbazen, vandaar dat het een open deur is. Het is tenslotte schijn en schijn geeft in beginsel aan dat de waarheid anders is, dan wel kan zijn. In ons vak worden we behoorlijk regelmatig geconfronteerd met schijn die bedriegt en dan vooral in het erfrecht en dan vooral indien sprake is van een executeur en dan vooral indien de executeur de koopovereenkomst heeft getekend namens de erfgenamen.
Dat een executeur namens de erfgenamen het huis dat tot de nalatenschap behoort, verkoopt, lijkt niet zo vreemd en niet ‘bedriegend', maar het omgekeerde is vaak waar. De executeur is namelijk niet vaak bevoegd om namens de erfgenamen een koopovereenkomst te tekenen.
De schijn wordt gewekt omdat in de wet en vaak ook in het testament staat dat de executeur de erfgenamen vertegenwoordigt. Dat lijkt kristalhelder, maar zoals zo vaak is dat toch wat troebel. De wet, en in het verlengde daarvan een testament, bepalen namelijk doorgaans dat de executeur spullen kan verkopen ‘indien dat nodig is ter betaling van schulden'. Nu blijkt dat dat niet altijd geldt voor de verkoop van een huis en dat dus de executeur niet bevoegd is tot verkoop.
De bevoegdheid van een executeur kan echter nog veel verder worden beperkt en wel door de zogenoemde beneficiaire aanvaarding. Indien een erfgenaam niet zeker is over de samenstelling van de nalatenschap dan kan bij de rechtbank beneficiair worden aanvaard. Kort gezegd betekent het dat indien er meer schulden zijn dan activa je in beginsel voor dat meerdere niet in je eigen vermogen aansprakelijk bent. In sommige gevallen kan het dus aan te raden zijn om beneficiair te aanvaarden. Betreffende erfgenaam loopt dan minder risico. Maar ook daar is weer niet alles mee gezegd.
Door beneficiaire aanvaarding moeten de wettelijke regels van de vereffening worden gevolgd. In beginsel zijn dan alle erfgenamen de vereffenaars, zeg maar de ‘afwikkelaars'. Daarmee vervalt dan in zijn geheel de bevoegdheid van de executeur. Die wordt op een zijspoor gezet en kan dan helemaal niks meer, laat staan de verkoop van een huis. Dat is ook weer recent door de rechter vastgesteld in een procedure waarin de langstlevende echtgenoot zowel executeur als legataris was en de erfgenamen beneficiair hebben aanvaard.
Overigens is het mogelijk wel weer op te lossen, bijvoorbeeld door het geven van volmachten aan de executeur, maar in beginsel eindigt de bevoegdheid van de executeur integraal. Die had dus al niet (in alle gevallen) de bevoegdheid tot verkoop van een huis, maar vervolgens vervallen ook alle andere bevoegdheden.
Kortom, het lijkt erop dat een executeur verregaande macht heeft, maar in de praktijk wil dat nogal eens tegenvallen. In elk geval is het van harte aan te bevelen om bij verkoop van een huis uit een nalatenschap zeer veel aandacht hieraan te besteden, omdat schijn kan bedriegen.