'Uitvaartbranche is enorm veranderd'
Charles Benschop is samen met Bob ten Boekel al een kwart eeuw het gezicht van uitvaarverzorging Myosotis en lang niet iedereen zal weten dat hij de onderneming niet alleen runt. Naast hemzelf en Bob werken er zes mensen in het fullservice-uitvaartbedrijf dat is gevestigd op begraafplaats Carspelhof aan de Utrechtseweg.
Zelf is Benschop toevallig de week dat we hem spreken de 50 gepasseerd, hetgeen hem doet realiseren dat de tijd wel heel erg snel gaat. “50 jaar is zo’n moment dat je daar meer dan anders bij stilstaat”, zegt hij. “Ik word de hele dag geconfronteerd met overlijden en ik realiseer me op dit moment des te meer dat heel veel mensen de 50 niet hebben gehaald. Ik ga daardoor een andere fase in.”
15 jaar geleden
Apart, zo omschrijft hij het 25-jarig bestaan van Myosotis ('vergeet me niet' in het Grieks) in één woord. “Je begint ermee en 25 jaar later is er vrijwel geen straat meer in Weesp, Muiden, Nederhorst den Berg of Nigtevecht waar we niet zijn geweest voor het verzorgen van een uitvaart. Ik heb inmiddels ook overlijdens meegemaakt van twee en zelfs drie generaties binnen één familie. Ook daarbij word je met de neus op het feit gedrukt dat het snel gaat, want dan is het soms 15 jaar geleden.”
Internet
Net zoals Benschop en Myosotis zich hebben ontwikkeld, heeft de complete uitvaartsector zich ontwikkeld. Ter duiding: internet stond als wereldwijd web op dat moment nog in de kinderschoenen en iedereen was aan het zoeken wat dit betekende voor de toekomst. “We hadden net een website die voor die tijd professioneel was, maar die met de kennis van nu natuurlijk niets voorstelde. Een van de veranderingen is dat mensen vroeger met een cassettebandje of cd kwamen met muziek, terwijl we dat tegenwoordig via Spotify regelen. Maar ook het gegeven dat mensen online een ceremonie kunnen bijwonen is een ontwikkeling van de laatste jaren. Dat is echt iets van deze tijd. Nee, dat is niet ontstaan door corona, die ontwikkeling was daarvoor al in gang gezet.”
Uitgebreider
Wat ook veranderde, is hoe mensen omgaan met de uitvaart van een dierbare. “Toen ik begon was het de avond voor de uitvaart van 19.00 tot 20.00 condoleance en op de dag zelf een half uur in de aula, een half uur koffie en cake en dat was het wel zo ongeveer. Tegenwoordig is dat vaak veel uitgebreider, bijvoorbeeld met uitgebreide catering en ook een andere manier van herdenken. Ook vinden uitvaarten plaats vanaf een andere plek dan vanuit de aula hier. Fort Uitermeer, de City of Wesopa, de kantine van FC Weesp: noem maar op. En tegenwoordig wordt ook vaak het leven gevierd; dat is ook nieuw en er zijn veel meer foto’s en video’s. Hoe ik dit zou willen samenvatten? Dat mensen meer aandacht zijn gaan besteden aan de uitvaart van een dierbare. Het moeten een afscheid worden dat past in de lijn van hoe iemand was. Ik heb er wel over nagedacht hoe dat allemaal zo komt en ik denk dat het onder andere te maken heeft met de menging met meerdere culturen. Je ziet dat het daar zo en zo gaat en dat brengt mensen op ideeën.”
“Of alles mogelijk is? Ja, zolang het van de wet mag, kan alles. Snerpende gitaren van een hardrockband, livemuziek, het is allemaal geen enkel probleem. Laatst vroeg iemand me wat er in de Top 10 staat van uitvaartliedjes. Die hele Top 10 wordt niet meer gebruikt, men maakt steeds meer een persoonlijke muziekkeuze. En wat je ook ziet is dat steeds meer mensen de overledene graag thuis hebben opgebaard, of een combinatie. Maar het is niet alleen veel en groot. Veel uitvaarten zijn juist ingetogen, ook zoals de overledene was.”
Dit vergt ook meer van de ondernemer, erkent Benschop. “Het vergt meer van ons als vakman en dat is natuurlijk prima. Het is toch een mooie ontwikkeling dat een uitvaart persoonlijker is geworden, ik vind in elk geval van wel.”
Resomeren
Wat niet veranderd is, is de vorm van verscheiden. Er wordt veel gepraat over bijvoorbeeld resomeren of ‘bio-cremeren’ waarbij gebruik wordt gemaakt van water. “De ontwikkeling is er, maar de wet moet worden aangepast en dat gaat echt niet snel gebeuren. Momenteel is de verhouding 30 procent begraven, 70 procent crematie. Lijkwades zie je wel meer, net zoals kisten van riet of bamboe. Dat is natuurlijk ook wat internet doet: mensen zoeken van alles op. Daardoor worden tegenwoordig ook prijzen vergeleken. Als iemand ons belt met de vraag wat wij kunnen betekenen dan geven we daar een keurige berekening van op, geen enkel probleem.”
Regie
Ook iets van deze tijd is dat mensen die op het punt staan te overlijden, bijvoorbeeld omdat ze euthanasie laten plegen, zelf de regie nemen van hun eigen uitvaart. “Sire heeft nu een campagne lopen met de tekst ‘De dood. Praat erover. Niet eroverheen’ en veel mensen nemen dat ter harte. Of dat niet gek voelt? Niet meer. Ik vraag altijd hoe ver mensen willen gaan en er zijn er die bijvoorbeeld de rouwkaart en de advertentie willen zien. Prima.”
Crematorium
In de afgelopen 25 jaar heeft zich ook de discussie afgespeeld of er bij Carspelhof een crematorium moest komen. Benschop weet dat het een het hangijzer was en was er voorstander van, maar nu het er niet van gekomen is, heeft hij daar volkomen vrede mee. “Ik vind het jammer dat het niet is doorgegaan, zeker met de groei van Weesp. Ik denk dat we Weesp daarmee meer op de kaart hadden kunnen zetten. In Laren werd ongeveer gelijktijdig deze discussie gehouden en daar is nu een heel mooi kleinschalig crematorium en er is er ook een in Hilversum, dus nu is dat een gesloten boek.”
Er wordt momenteel echter wel gebouwd op Carspelhof. “Er komt een beheerderskantoor en, heel belangrijk, openbare toiletten. Is een heel goede zaak. Er zijn hier twee ondernemingen, waarvan wij met de erkende aula voor Carspelhof, maar deze begraafplaats is van de gemeente en als wij er niet zijn, moet er toch een aanspreekpunt zijn. Dat komt er nu.”
Corona
En toen was het maart 2020, de uitbraak van corona. Dat dat veel heeft gedaan binnen de uitvaartbranche en ook bij Myosotis is een understatement. “Toen corona uitbrak, had iedereen een reactie van: wat gebeurt hier? We kenden de gevaren niet, maar vanuit de branche werd meteen gezegd dat we niet meer bij de mensen thuis konden komen. Vervolgens mochten er geen condoleances plaatsvinden, uitvaarten vonden plaats met heel kleine gezelschappen, noem het allemaal maar op. Ik heb het heel vervelend gevonden. Wat ik het meest ingrijpend vond was dat er mensen overleden op plaatsen waar niemand bij was, bijvoorbeeld in verpleeghuizen, dat was op zich al heftig, en vervolgens kon ook niet iedereen worden uitgenodigd om afscheid te nemen. Dat is echt een hard gelag, helemaal omdat wij natuurlijk wel alle verhalen meekregen. Onze insteek was: niet kijken wat er niet kan, maar kijken wat er wel kan. Dat was trouwens niet wat wij alleen deden, maar hoe de hele uitvaartbranche reageerde. Het gevolg waren uitvaarten met erehagen, livestreams en andere uitingen waardoor er toch afscheid kon worden genomen.”
Impact
“Wat ook gebeurde was dat er mensen overleden en alles geregeld was voor zover dat mogelijk was, en dan werden een of meer van de nabestaanden ziek zodat die er niet bij konden zijn. Of echtparen van wie de een was overleden terwijl de ander nog in het ziekenhuis lag en het nog maar de vraag was of zij of hij het zou halen. Ik hoef je niet te vertellen wat dat voor impact kan hebben. Er was in die gevallen wel uitstel mogelijk, maar daar zijn wel grenzen aan. Ik heb die hele periode als een heel slechte film ervaren. Nee, het is niet zo dat je dan geen toegevoegde waarde hebt. Integendeel, je hebt juist toegevoegde waarde. Je probeert alles om er binnen de mogelijkheden een waardig afscheid van te maken. Maar als vakman hoop ik dit echt nooit meer mee te maken. Maar dat geldt voor iedereen, klopt.”
“Wat onze grootste uitdaging was naast het persoonlijke leed? De capaciteit aan koeling. Er zijn momenten geweest dat we te maken hadden met enorme oversterfte en we ons afvroegen of we daarmee wel uit de voeten zouden kunnen. Aan de andere kant speelde gelijktijdig mee dat uitvaarten sneller plaatsvonden, eenvoudigweg omdat er niets kon. Dat scheelde in de capaciteit, hoe wrang dat ook klinkt. En we wisten aan het begin ook niet hoe lang een overledene het virus bij zich droeg. Inmiddels weten we wel dat er een bepaalde tijd na het overlijden geen mogelijkheid meer is om besmet te raken door contact met een overledene. Dan ga je er soepeler mee om.”
Je zou verwachten dat nabestaanden nu het allemaal weer kan, alsnog gepast afscheid nemen van een dierbare, maar dat gebeurt nauwelijks, om niet te zeggen niet. “Toen corona uitbrak, hoorden we dat regelmatig, maar we hebben het nu één keer meegemaakt. Ik had aan het begin ook zoiets van: o jee, als dit voorbij is dan krijg je én de reguliere stroom uitvaarten én ook nog eens al die herdenkingsplechtigheden, hoe ga ik dat doen? Maar dat gebeurt helemaal niet. Wat dat zegt? Onder andere dat mensen dat besloten karakter ook wel intiem vonden. Wij zien een ontwikkeling dat uitvaarten steeds drukker worden omdat mensen een steeds drukker sociaal leven hebben. Vroeger kreeg je een kaartje en dan wist je dat er een uitvaart was, maar tegenwoordig weten heel veel mensen via social media dat iemand is overleden en dat brengt met zich mee dat veel meer mensen steun willen bieden. Ik denk wel dat als het coronaverhaal korter had geduurd, veel meer mensen alsnog een herdenking hadden willen organiseren, maar het is nu alweer twee jaar geleden dat de allerergste golf plaatsvond.”
Toekomst
En nu op naar de toekomst. “Ik denk helemaal niet in groei of overnames. Wij hebben de afgelopen 25 jaar een reputatie opgebouwd en die willen we behouden. Dat is al een uitdaging op zich.”
