Negatieve nalatenschap:
dubbel verdriet
Erven komt pas aan de orde bij overlijden en dat is doorgaans verdrietig. Het verdriet kan nog groter worden indien sprake is van een negatieve nalatenschap. Mede in verband daarmee blijkt dat steeds meer erfgenamen afstand doen van een erfenis of de erfenis alleen onder voorwaarden (beneficiair) accepteren. Door het zuiver accepteren van een schulderfenis kunnen erfgenamen namelijk zelf financieel in de problemen komen.
Vóór de crisis was een erfenis meestal synoniem voor een financiële meevaller. Dit is echter al lang niet meer het geval. Door onverkoopbare huizen en meer persoonlijke schulden zijn er meer erfenissen risicovol geworden voor de erfgenamen. Dat is gelukkig in lang niet alle gevallen zo, maar hoe dan ook is voorzichtigheid troef.
Die voorzichtigheid zie je ook terug in de dagelijkse praktijk. Vorig jaar is bij vijf van de elf rechtbanken een steekproef gedaan waaruit blijkt dat het aantal beneficiaire aanvaardingen met 38% en het aantal verwerpingen met 22% is toegenomen ten opzichte van het jaar daarvoor.
Met het accepteren van een erfenis – dit wordt in de wet 'zuiver aanvaarden' genoemd – wordt een erfgenaam aansprakelijk voor de schulden van de overledene; ook als de schulden groter zijn dan de bezittingen. Deze erfgenaam moet dan met zijn eigen geld bijpassen.
Een erfgenaam is echter niet verplicht een erfenis te accepteren. Er zijn namelijk nog twee andere keuzes: verwerpen (afstand doen van de erfenis) of beneficiair aanvaarden (niet aansprakelijk worden voor de schulden voorzover daar geen tegoeden tegenover staan). In beide gevallen hoeft de erfgenaam niet uit eigen portemonnee de schulden van de overledene te betalen. Bij beide mogelijkheden moet je langs de rechtbank.
Als je verwerpt, dan wordt je geacht nooit erfgenaam te zijn geweest, maar pas op voor de mogelijke gevolgen daarvan. Heb je kinderen, dan betekent verwerping in beginsel dat jouw kinderen in jouw plaats treden als erfgenaam. Je schuift als het ware de spreekwoordelijke beker door. Zijn de kinderen minderjarig, dan moet je in beginsel als ouder namens de kinderen beneficiair aanvaarden. Voor verwerping is toestemming van de rechter nodig. Zelf beneficiair aanvaarden is in dat geval wellicht een betere optie.
In sommige gevallen is er geen keuze om te verwerpen of beneficiair te aanvaarden. De wet zegt namelijk dat een erfenis al is geaccepteerd als je je 'gedraagt als erfgenaam', bijvoorbeeld door geld op te nemen van de bankrekening van de overledene of de inboedel van de overledene via Marktplaats te verkopen.
Kortom, is er sprake van een erfenis, beraad je eerst goed en uitgebreid welke keuze je wilt maken en wat de gevolgen daarvan zijn, om pas daarna de definitieve keuze te maken.